Maden ve Çevre konusundan bahsederken, hakikatle algıdan, akılla duygusal romantizmden, cambazla hırsız, kuzu ile kurt, idealizmle istismardan da bahsetmek yanlış olmaz. Denkleme, küresel sermaye oyunları-milli müdafaa boyutu da bir parametre olarak dâhil edilebilir. Zira bu konuda fazlasıyla hepsi mevcuttur.
Zaman zaman medyatik olan maden ve çevre ikilemi, devlet nazarında belirsizlikleri olan, kafasının karışık olduğu, ne şekilde hareket edileceğini bilmediği bir alan asla değildir. Devlet için bu konu, medyada yer alan tek yönlü sığ bakıştan çok daha derinlikli ve birbirine entegre bileşenlerden oluşan bir mahiyet arz eder.
Devlet konuya nasıl yaklaşıyor, nasıl ele alıyor?
Süreç yönetiminde Devlet, anayasada kendisine verilen, refah, huzur ve mutluluğu tesis, ekonominin sosyal amaçlar dâhilinde gelişimini sağlama, hayat seviyesini yükseltme, çalışmayı destekleme, işsizliği önleme, çevre sağlığını koruma, çevre kirliliğini önleme, herkesin düşünce ve kanaatlerini açıklama hakkını sağlama gibi görevlerin bütününü dikkate almaktadır.
Devlet aklı, üretim, istihdam, sosyal yapı, ekosistem gibi çok parametreli denklemi kurmuş, anayasa ve köklü hukuk metinlerini yazmıştır.
Mevzuyu, maden, çevre ve devlet perspektifi ile sınırlandırarak, başta ima edilen spekülasyon, polemik ve komplo teorilerinden arındırılmış küçük bir bilgi demeti sunalım:
- Anayasa, tabii servet ve kaynakları, arama ve işletme haklarını, Devletin hüküm ve tasarrufuna vermiştir. Madencilik sektörü, milyarlarca dolarlık gelir kaynağı ile yüzbinlerce kişiye istihdam sağlayan büyük bir ekonomik hacme sahiptir.
- Devlet, gerek Maden, gerekse Çevre kanunlarıyla mevzuatı oluşturmuş, zaman zaman karşı karşıya gelen bu iki tarafın hak ve hareket alanını düzenlemiştir.
- Madenlerin çevreye yönelik olumsuz etkileri bir realitedir. Bu durum, köy ve tarlaları su altında bırakan baraj yapımına, inşası sırasında çevreye verilen rahatsızlıktan dolayı özür dilenen yol, geçit, bina yapımına, vücutta geçici/kalıcı deformasyona neden olan cerrahi müdahaleye benzetilebilir.
- Diğer sanayiler gibi madenciliğin de potansiyel çevre etkileri ciddidir. Tedbir alınmadığı takdirde yerleşim alanlarını, su kaynaklarını, ekosistem ve canlı hayatını olumsuz etkileyebilir. Tedbir takibi Devlet gözetimindedir. İhlallerin ağır müeyyidesi vardır.
- Yatırımcı, madenin ekonomik ömrünü tamamlanmasından sonraki azami iki yıl içinde, araziyi ıslah etmek, ağaçlandırma yapmak, bitki örtüsü oluşturmak veya yeniden ekilebilir hale getirmek zorundadır. Yani doğada meydana gelen tahribat mümkün mertebe geri kazanılmaktadır.
- Maden faaliyetlerinin bir kısmı orman ve ekilebilir alanlarda yer almaktadır. Çevre kavramı ile birlikte düşünülmesi gereken orman ve tarım sektörü, yer altı kaynaklarından daha büyük bir ekonomiye sahiptir. Yani çevre hassasiyeti sadece estetik bir konu değildir.
- Madencilik Faaliyetleri ile Bozulan Arazilerin Doğaya Yeniden Kazandırılması Yönetmeliği’ne göre, ÇED raporu olmaksızın madencilik faaliyeti başlayamaz. Devlet, maden planlamasının en başında ve her aşamasında çevrenin korunmasını ve geri kazanımını hükme bağlamıştır.
Olayı kamuoyuna daha anlaşılır kılmak için şöyle tasvir edebiliriz; bahçesinde veya tarlasında yüzlerce kilo altın olduğunu öğrenen bir vatandaşımızın, salt çevrecilik duygusuyla taze soğanlarına, kerevizine kıyamayacağını, bahçesindeki altının çıkarılmasına karşı duracağını düşünmek, pek de gerçekçi olmasa gerek. Mantıklı olan altını çıkarmak, sonrasında yine tarla, bahçe işlerine dönmek değil midir?
Bu bilgiler ışığında Devlet, milyarlarca dolar gelir sağlayan yer altı kaynaklarımız ile vazgeçilmez addettiği çevre konusunda, dengeli, birini diğerine tercih ve feda etmeyen duruşuyla, hem madenci, hem de çevrecidir.
Zira Madenler de bizimdir, Çevre de bizimdir…
Prof. Dr. Kaan Erarslan
